Zamanın Garip Oyunu

Zaman, dışarıdan bakıldığında doğrusal bir çizgi gibi görünür. Takvim yaprakları düşer, saatler tıkır tıkır ilerler, yıllar birbiriyle yer değiştirir. Matematiksel olarak her şey nettir: 2020’nin üzerinden beş yıl geçti ve 2026’ya sadece birkaç ay kaldı. Ancak işin psikolojik tarafına baktığımızda, insan zihninin bu doğrusal çizgiyi bambaşka bir şekilde algıladığını görürüz.

Hafızamız, olayları kronolojik sırayla depolamaz. Zihin, yaşadığımız anları duygusal yoğunluğa ve deneyimlerin bıraktığı izlere göre saklar. İşte bu yüzden 2020 hâlâ “dün gibi” aklımızda. Pandemi, kapanmalar, belirsizlikler, kayıplar ve toplumsal kırılmalar… O yıl kolektif hafızamıza silinmez bir iz bıraktı. Takvim, 2020’nin çoktan geride kaldığını söylese de, zihin o deneyimleri hâlâ yakın bir yerde tutuyor.

Burada karşımıza “zaman perspektifi” kavramı çıkıyor. Psikolojide kullanılan bu kavram, insanın geçmişi ve geleceği algılarken lineer matematik yerine duygusal sürekliliğe başvurduğunu ifade eder. Yani zihnimiz için önemli olan “kaç yıl geçtiği” değil, “o yılın bize ne yaşattığıdır.”

Pandemi sonrası dönemde birçok kişinin hissettiği duygu aslında tam da bunun göstergesi: “Zaman çok hızlı geçti ama hiçbir şey yaşamadım.” Çünkü boşlukta geçen, rutine sıkışan, bize güçlü izler bırakmayan yıllar zihinde hızla silinir. Buna karşılık, duygusal yoğunluğu yüksek yıllar sanki hâlâ yanı başımızda durur.

Bütün bunlar bize çok önemli bir gerçeği hatırlatıyor: Zaman, sadece takvimle ölçülen bir kavram değildir. Onu gerçekten uzatan ya da kısaltan, bizim içini nasıl doldurduğumuzdur. Yaşadığımız deneyimlerin derinliği, hissettiğimiz duyguların yoğunluğu ve o anların bizde bıraktığı iz, zamanın gerçek ölçüsünü belirler.

Belki de bu yüzden bazen “yıllar su gibi aktı” deriz, bazen de “bir gün bile bitmek bilmedi.” Çünkü zamanın akışını belirleyen, dışarıdaki saat değil, içimizde yaşananlardır.